Obowiązek alimentacyjny nie tylko wobec dzieci
Z alimentami nieodłącznie kojarzy Nam się obowiązek dostarczenia
środków utrzymania i wychowania, który ciąży na rodzicach (a w
zasadzie na jednym z nich) po orzeczeniu przez sąd rozwodu bądź
unieważnieniu małżeństwa. Niemniej jednak, jest to tylko jedna z
wielu możliwości powstania obowiązku alimentacyjnego, o którym
stanowi Kodeks rodzinny i opiekuńczy. W myśl art. 128 k.r.o.
obowiązek alimentacyjny jest zobowiązaniem do dostarczania środków
utrzymania i wychowania osobie, której w myśl przepisów prawa takie
świadczenie się należy i obciąża on krewnych w linii prostej oraz
rodzeństwo. Oznacza to, że do płacenia alimentów zobowiązani mogą
być nie tylko rodzice (wobec swoich dzieci), ale także dziadkowie
czy rodzeństwo między sobą. Szczegółowe określenie kolejności i
zasad powstawania zobowiązania alimentacyjnego określają przepisy
kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Zagłębiając się w przepisy Działu III Kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego widzimy, iż prawo nakłada obowiązek alimentacyjny
zarówno na naszych przodków jak i na potomstwo. I tak w myśl art.
129 §1 k.r.o. w pierwszej kolejności zobowiązanymi do dostarczenia
Nam środków utrzymania są nasi zstępni, a więc dzieci, wnuki,
prawnuki, a dopiero w następnej kolejności obowiązkiem tym obarczeni
są wstępni, czyli nasi przodkowie. Jest jeszcze jedna grupa osób,
które z mocy ustawy zobowiązane są Nam pomagać w trudnych chwilach
naszego życia, chodzi tu o rodzeństwo. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
wyraźnie zaznacza, iż w przypadku gdy nasi krewni w linii prostej
(zstępni i wstępni) z uzasadnionych powodów nie mogą sprostać tym
zobowiązaniom, obowiązek alimentacyjny spoczywa na rodzeństwie.
Powody, o których mowa wyżej, dotyczą każdoczesnej zmiany kręgu
zobowiązanych do alimentacji, o czym stanowi art. 132 k.r.o. W myśl
tego przepisu obowiązek dostarczenia środków utrzymania przechodzi
na kolejną osobę, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej
kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu
obowiązkowi. Ponadto, mając na względzie dobro uprawnionego do
alimentów, może on także ubiegać się o alimenty na swoje utrzymanie
od kolejnych zobowiązanych także w przypadku, gdy uzyskanie, od
osoby bliżej spokrewnionej, na czas potrzebnych uprawnionemu
środków utrzymania, jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi
trudnościami. Ponadto, należy zwrócić uwagę na regulację zawartą w
art. 129 § 2 k.r.o., mówiącą o tym, iż krewnych w tym samym stopniu
obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich
możliwościom zarobkowym i majątkowym. Tak więc, na mocy tego
przepisu, uprawniony może dochodzić alimentów od kilku swoich
krewnych na raz. Są to ogólne zasady dotyczące stosunku alimentacji
pomiędzy krewnymi, niemniej jednak kodeks określa także wyjątki i
ograniczenia jakim podlega obowiązek alimentacyjny. Tak więc
podstawowym odstępstwem od przedstawionej reguły jest art. 130 k.r.o.,
który stanowi o stosunku alimentacyjnym łączącym byłych małżonków. W
myśl przywołanego przepisu, to właśnie były małżonek jest
zobowiązany w pierwszej kolejności dostarczyć drugiemu małżonkowi
środków utrzymania. Obowiązek ten powstaje po rozwiązaniu lub
unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji. Szczegóły
tego obowiązku określa art. 60 k.r.o. Także obowiązki
przysposabiającego wobec przysposobionego wyprzedzają zobowiązania
wstępnych przysposobionego jak i jego rodzeństwa.
Wśród przepisów analizowanego Działu III Kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego znaleźć można także wyłączenia i możliwość uchylenia
się od obowiązku alimentacyjnego. Wiąże się to głównie z nadmiernymi
obciążeniami dla zobowiązanego lub jego rodziny (dotyczy to między
innymi rodzeństwa - art. 134 k.r.o. ), a także, gdy poprzez takie
świadczenie naruszone zostałyby zasady współżycia społecznego – art.
1441 k.r.o., co nie dotyczy jednak obowiązków rodziców względem ich
małoletniego dziecka.
Przesłankami uzasadniającymi zasądzenie alimentów, zgodnie z treścią
art. 135 k.r.o., są uzasadnione potrzeby uprawnionego, przy
jednoczesnych możliwościach, zarówno zarobkowych jak i majątkowych,
zobowiązanego.
Tytułem zakończenia dodać należy, iż roszczenie o świadczenie
alimentacyjne przedawnia się z upływem trzech lat. Istotnym jest
także, że obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców
zobowiązanego.
