Granice wydziedziczenia
Regulacja zawarta w Kodeksie cywilnym stanowi, że przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia, jest to więc umowa, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia w przyszłości określonego rezultatu [1]. Ta prosta z pozoru definicja nastręcza jednak w życiu codziennym wiele trudności. W praktyce bowiem, umowa o dzieło częstokroć mylona jest z innymi występującymi w obrocie umowami, jak np.: umową o pracę, umową zlecenia czy też umową o roboty budowlane. Umowy te jednak różnią się od siebie zasadniczo poniżej wskazanymi elementami.
To co odróżnia umowę o dzieło od umowy o pracę, to przede wszystkim brak stosunku zależności między stronami. Ponadto elementem koniecznym umowy o dzieło jest osiągnięcie oznaczonego rezultatu, podczas gdy istotą umowy o pracę jest wykonywanie pracy jako takiej [2]. Jest to o tyle istotne, że jeżeli z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że zawarte z własnymi pracownikami umowy nazwane umowami o dzieło, nie zawierały istotnych elementów takich umów, a ich celem było – między innymi – uniknięcie płacenia od wypłaconych wynagrodzeń składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, to usprawiedliwiona jest ocena, że umowy te były umowami o pracę [3].
W celu odróżnienia umowy o dzieło od umowy zlecenia, trzeba natomiast zwrócić uwagę na istotę umowy o dzieło, czyli konieczność osiągnięcia określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Kwestia ta rysuje się inaczej w umowie zlecenia, która jest umową starannego działania, zatem jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które wcale nie muszą zmierzać do osiągnięcia określonego rezultatu. Łatwym, z praktycznego punktu widzenia, sposobem na odróżnienie umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług, jest możliwość poddania rezultatu, czyli określonego w umowie dzieła, sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych [4]. Dla przykładu wskazać można umowę, w której strona zobowiązuje się do wykonania określonej produkcji artystycznej za wynagrodzeniem. Umowa ta ma bez wątpienia cechy umowy o dzieło, a nie umowy zlecenia. Treścią bowiem zobowiązania wykonawcy nie jest samo podjęcie i wykonywanie określonych czynności, lecz oznaczony w umowie ich wynik w postaci wystawienia widowiska odpowiadającego pewnym z góry ustalonym warunkom. Powyższego charakteru prawnego nie traci umowa na przykład wskutek tego, że przedmiotem zobowiązania byłoby wystawienie nie jednego, lecz większej ilości widowisk. Mimo bowiem zmiany ilościowej treść zobowiązania nie ulega zmianie [5].
Umowy o dzieło nie powinno być także mylone z umową sprzedaży odręcznej. Cechą odróżniającą jest to, że przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania dzieła, a więc czegoś, co ma być wykonane w określonej przyszłości. Przepis art. 427 Kodeksu cywilnego wskazuje na potrzebę „oznaczenia dzieła”, poprzez określenie istotnych cech dzieła [6].
Elementem odróżniającym zaś umowę o dzieło od umowy o roboty budowlane może być w pewnych okolicznościach kwestia wynagrodzenia. Określenie bowiem wynagrodzenia w umowie o roboty budowlane, jest elementem koniecznym. Innymi słowy, jeśli w umowie nie ustalono wysokości wynagrodzenia wykonawcy, nie ma umowy o roboty budowlane, a jest zwykła umowa o dzieło. Wynika to z tego, że ustawodawca nie wymaga, aby w umowie o dzieło określono kwestie wynagrodzenia. Przyjmuje się bowiem, iż jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia, ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, to miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Zasadniczym jednak kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań Prawa budowlanego [7].
Kodeks cywilny nie przewiduje żadnych szczególnych zasad regulujących zawieranie umów o dzieło. Nie wymaga ona zachowania formy szczególnej. Do zawarcia umowy może dojść zatem także ustnie, a nawet w sposób dorozumiany [8].
[1] Wyrok SA w Rzeszowie z 25.10.1994 r., sygn. akt III Aur 301/94, Legalis
[2] A. Eliasiewicz, Wycena” umowy o dzieło, Nieruchomości 2002 r., nr 4, Legalis
[3] Wyrok SN – IAPiUS z 08.01.1999 r., sygn. akt II UKN 403/98, Legalis
[4] Wyrok SA w Lublinie z 26.01.2006 r., sygn. akt III AUa 1700/05, Legalis
[5] Wyrok SN – IC z 13.03.1967 r., sygn. akt I CR 500/66, Legalis
[6] Wyrok SN – IC z 05.03.2004 r., sygn. akt I CK 329/03, Legalis
[7] Wyrok SN – IC z 25.03.1998 r., sygn. akt II CKN 653/97, Legalis
[8] Wyrok SA w Poznaniu z 10.12.2003 r., sygn. akt I ACa 1144/03, Legalis
