Prawa wyborcze obywateli - Kodeks wyborczy
Co kilka lat Polacy uczestniczą w wyborach. Wybieramy Prezydenta, posłów Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, senatorów Senatu Rzeczypospolitej
Polskiej, posłów do Parlamentu Europejskiego, a także przedstawicieli organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego, wójtów, burmistrzów i
prezydentów miast. Co jakiś czas uczestniczymy w referendach, będących szczególną formą aktywności wyborczej.
Aktem prawnym określającym zasady i
tryb zgłaszania kandydatów lub postulatów, przeprowadzania oraz warunki ważności wyborów, jest ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r - Kodeks Wyborczy.
(Dz.U. 2011 Nr 21 poz. 112). To w niej zawarte są szczegółowe kwestie dotyczące obwodów głosowania, rejestru wyborców, sposobie i ustalaniu wyników
głosowania, a także prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej. Ustawa ta reguluje także kwestie funkcjonowania organów wyborczych i ustalania okręgów.
Z punktu widzenia zwykłego obywatela najistotniejsze jest jednak wyznaczenie praw wyborczych obywateli, ujęte we wspomianej ustawie.
Zgodnie z artykułem 10. § 1. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma:
1) w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej – obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat;
2) w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej – obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz
obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej;
3) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego:
a) rady gminy – obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat,
oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy,
b) rady powiatu i sejmiku województwa – obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze,
odpowiednio, tego powiatu i województwa;
4) w wyborach wójta w danej gminie – osoba mająca prawo wybierania do rady tej gminy.
§ 2. Nie ma prawa wybierania osoba:
1) pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
2) pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
3) ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu
W myśl Art. 11. § 1. Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) ma:
1) w wyborach do Sejmu – obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat;
2) w wyborach do Senatu – obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat;
3) w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej – obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do
Sejmu; w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej – osoba mająca prawo wybierania w tych wyborach, która najpóźniej w dniu
głosowania kończy 21 lat, i od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium innego państwa członkowskiego Unii
Europejskiej;
5) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego – osoba mająca prawo wybierania tych organów;
6) w wyborach wójta – obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat
nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.
§ 2. Nie ma prawa wybieralności w wyborach osoba:
1) skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
2) wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z dnia 18
października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów
(Dz. U. z 2017 r. poz. 2186 oraz z 2018 r. poz. 538).
§ 3. Prawa wybieralności nie ma obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim
Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.
§ 4. Nie ma prawa wybieralności w wwyborach wójta w danej gminie osoba, która została uprzednio dwukrotnie wybrana na wójta w tej gminie w wyborach
wójta zarządzonych na podstawie art. 474 § 1
