Zachowek Świerklaniec
Adwokat od zachowku

W momencie śmierci, majątek osoby zmarłej przekazywany jest na współmałżonka i dzieci (spadkobierców). Zgodnie z prawem spadkowycm, do otwarcia spadku dochodzi z mocy ustawy lub na podstawie testamentu spadkodawcy. Z ustawy, do przekazania spadku w pierwszej kolejności powoływany jest małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w równych częściach. W testamencie spadkodawca ma w zasadzie pełną możliwość rozporządzania swoim majątkiem, co nie jednak zawsze oznacza, że zostały w nim ujęte osoby najbliższe zmarłemu. Z tego powodu, aby zabezpieczyć interesy jego bliskich, których nie umieścił w testamencie, istnieje właśnie instytucja zachowku.. Co to takiego? Komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czym jest zachowek? Definicja zachowku.

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego., której celem jest zabezpieczenie praw majątkowych osób najbliższych spadkodawcy. Osoby te z różnych powodów w wystarczający sposób nie uczestniczyły w podziale spadku, np. poprzez pominięcie ich w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych jeszcze śmiercią spadkodawcy. Osoby takie, uprawnione są do zachowku i mają prawo oczekiwać i żadać zapłaty zachowku od osób, które prawa do spadku nabyły.

Zachowek, z definicji, to instytucja prawa spadkowego, której celem jest ochrona najbliższych krewnych spadkodawcy przed dowolnym rozporządzaniem przez niego majątkiem za pomocą testamentu lub darowizn za życia. Stanowi on wartość pieniężną, której wysokość jest dokładnie określana według zasad przewidzianych w kodeksie cywilnym. Wartość ta opiera się przede wszystkim na bilansie aktywów i pasywów spadku oraz wybranych darowizn przekazanych przez spadkodawcę, i przypada osobom z jego najbliższej rodziny, które mają prawo do tego roszczenia.

Roszczenie to może być zaspokojone poprzez powołanie do spadku (na mocy ustawy lub testamentu), zapis windykacyjny bądź darowiznę. Jeśli jednak osoba uprawniona nie otrzymała go w jednej z tych form, może domagać się od spadkobierców zapłaty sumy pieniężnej mającej na celu uzupełnienie brakującego roszczenia spadkowego. W określonych przypadkach można domagać się zapłaty również od zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych.

Obowiązek zapłaty

Obowiązek wypłaty zachowku pojawia się w momencie śmierci osoby pozostawiającej spadek i jest zaliczany do długów spadkowych. Idea tego rozwiązania opiera się na założeniu, że każdy człowiek ma moralną powinność zapewnienia przynajmniej części majątku swoim najbliższym po śmierci. Może jednak zdarzyć się, że spadkodawca w testamencie pominie te osoby. Zachowek pełni rolę zabezpieczenia interesów bliskich pominiętych w testamencie przez spadkodawcę.

Zachowek Świerklaniec i okolice

Pomagamy w uzyskaniu zachowku, sprawach spadkowych majątkowych i rozwodowych. Zadzwoń.

Zasady dziedziczenia. Uprawnieni do spadku.

Z mocy prawa, czyli z ustawy, osobami które są uprawnione do spadku w pierwszej kolejności są zstępni, a zatem małżonek i dzieci spadkodawcy. Dziedziczą oni majątek w równych częściach z takim zastrzeżeniem, że część jaka przypadnie dotychczasowemu małżonkowi nie może być niższa od ¼ całości spadku. W sytuacji gdy nie ma zstępnych, prawo do spadku nabywa małżonek i jego rodzice. W tym momencie rodzice zmarłego mogą ubiegać się o zachowek.

Komu przysługuje zachowek?
Kto jest osobą uprawnioną?

Dokładnie, osoby, które są uprawnione jego uzyskania zostały wymienione w art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. Są to przede wszystkim wszyscy spadkobiercy, którzy zostali powołani do spadku z ustawy z I grupy lub w przypdaku ich braku z grupy II, czyli:
1. zstępni (kolejni potomkowie tej samej osoby: dzieci, wnuki, prawnuki itd.)
2. małżonek
3. rodzice spadkodawcy, ale tylko w przypadku braku dzieci spadkodawcy.

Do grupy zstępnych dzieci zaliczają się:
1. naturalni potomkowie spadkodawcy
2. dzieci przez niego przysposobione (adoptowane)
3. dzieci uznane przez niego jako własne
4. dzieci pozamałżeńskie.

Komu nie przysługuje zachowek?
Kto nie jest uprawniony do zachowku?

Prawo do zachowku nie przysługuje tymże osobom:
- spadkobiercy, którzy odrzucili spadek
- wszyscy wydziedziczeni w testamencie
- dalsi krewni (zięć, synowa, teściowie)
- osob, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia
- małżonek, który pozostaje w separacji w chwili śmierci spadkodawcy
- małżonek, wobec którego spadkodawca wniósł pozew o rozwód z orzeczeniem jego wyłącznej winy
- osoby uprawnione do zachowku, które wcześniej otrzymały od spadkodawcy darowizny o wartości co najmniej równej kwocie należnego im zachowku.

Jak wygląda zapłata i jaka jest kwota zachowku?

Kwota tego roszczenia najczęściej wypłacana jest w gotówce. Wysokość uzależniona jest od części majątku, która przypadałaby spadkobiercy gdyby dziedziczył ustawowo. Jest określona w prawie spadkowym, tj. w art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. I tak: osobom uprawnionym do zachowku należy się 1/2 przynależnego im udziału. Niepełnoletnie dzieci z kolei (w chwili otwarcia spadku) oraz osoby trwale niezdolne do pracy nabędą 2/3 należnego udziału. Do zapłaty zachowku są zobowiązani inni spadkobiercy bądź osoby, którym spadkodawca zapisał majątek lub jego część. Dla większości spadkobierców otrzymany spadek (w sytuacji kiedy uprawnione osoby zażądają zapłaty zachowku) może stanowić pewien kłopot, bowiem często spadek stanowią nieruchomości lub inne prawa, których nie można łatwo spieniężyć.

Granice wydziedziczenia

Według ustawodawcy, spadkodawca ma względem swoich najbliższych pewne obowiązki moralne. Urzeczywistnieniem tych obowiązków jest właśnie prawo uprawnionego do zachowku, który przysługuje mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący między nim a spadkodawcą. Z tego powodu instytucja zachowku i wynikające z niej uprawnienia dla spadkobierców ustawowych w znaczący sposób ograniczają pełną swobodę testowania, czyli prawo spadkodawcy do całkowicie dowolnego rozporządzania swoim majątkiem po śmierci z pominięciem osób najbliższych.[1] Wobec tego kodeks cywilny przewiduję jednak możliwość wydziedziczenia, czyli mozliwość pozbawienia przez spadkodawcę, jego zstępnych, małżonka lub rodziców uprawnienia do zachowku na ściśle określonych zasadzach.

Trzeba pamiętać, że spadkodawca ma możliwość wydziedziczenia uprawnionego tylko w kreślonych przez ustawodawcę sytuacjach. Przede wszystkim wydziedziczyć można uprawnionego do zachowku, który wbrew woli spadkodawcy uporczywie postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Następnym powodem wydziedziczenia może być dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, a także regularne niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.

Wydziedziczenie będzie jednak nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika z treści testamentu, nawet gdyby w rzeczywistości przyczyna wydziedziczenia faktycznie zachodziła. Dlatego też tak ważne jest precyzyjne formułowanie treści testamentu. Spadkodawca powinien opisać przykłady zachowania czy też czynności uprawnionego do zachowku bądź ich brak, które w jego ocenie pozbawiły go udziału w spadku. Testament niezawierający żadnych zarzutów pod adresem uprawnionego do zachowku czy też opisów jego nagannych postępowań, mimo że posiada formę testamentu notarialnego, nie może stanowić skutecznej podstawy do wydziedziczenia. Samo posłużenie się przez spadkodawcę sformułowaniem, że uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez wskazania rodzaju obowiązków, nie jest wystarczające.[2]

Ponadto ustawodawca ograniczył spadkodawcę w ten sposób, że nie ma on możliwości wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Wydziedziczenie, które zostało zawarte wcześniej w testamencie będzie wtedy bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło.[3] Także w momencie, kiedy spadkodawca w chwili przebaczenia był w pełni zdolności do czynności prawnych. Wystarczy, że miał dostateczne rozeznanie. Warto wiedzieć również, że spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu z innych przyczyn nie przysługuje roszczenie o zachowek, może w celu ochrony interesu prawnego - żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.[4]

Zachowek Świerklaniec i okolice
Zadzwoń! Pomagamy w uzyskaniu zachowku

Dochodzenie zachowku jest czynnością skompilowaną. Z powodu zawiłych i często trudnych do oszacowania roszczeń, dochodzenie zachowku wymaga dużej i wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej, sporego nakładu pracy, czasu i środków, koniecznych do ustalenia składników majątku, ich wartości oraz przysługujących praw. Gdy majątek jest naprawdę spory, a zainteresowanych podziałem jest wielu spadkobierców, to wykonanie postępowania spadkowego staje się emocjonującym i wymagającym zadaniem. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy dobrego prawnika od spraw majątkowych, który pomoże rozwiązać wszelkie spory i zadba w należyty sposób zadba o interesy osób uprawnionych do zachowku.

---

[1] Wyrok SA w Warszawie z 27.10.2009 r., sygn. akt VI ACa 376/09, Legalis
[2] Wyrok SA w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, Legalis
[3] Uchwała SN – IC z 14.06.1971 r., sygn. akt III CZP 24/71, Legalis
[4] Wyrok SN – IC z 09.12.1974 r., sygn. akt I CR 873/74, Legalis