Zachowek Bolechowice
Adwokat od zachowku

W momencie śmierci, majątek osoby zmarłej przekazywany jest na współmałżonka i dzieci (spadkobierców). Zgodnie z prawem spadkowycm, do otwarcia spadku dochodzi z mocy ustawy lub na podstawie testamentu spadkodawcy. Z ustawy, do przekazania spadku w pierwszej kolejności powoływany jest małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w równych częściach. W testamencie spadkodawca ma w zasadzie pełną możliwość rozporządzania swoim majątkiem, co nie jednak zawsze oznacza, że zostały w nim ujęte osoby najbliższe zmarłemu. Z tego powodu, aby zabezpieczyć interesy jego bliskich, których nie umieścił w testamencie, istnieje właśnie instytucja zachowku.. Co to takiego? Komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czym jest zachowek?

Celem zachowku jest ochrona osób które dotąd były najbliższe spadkodawcy, ale z pewnych powodów w sposób wystarczający nie uczestniczyły w dziale spadku. Osoby te zostały pominięte w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych jeszcze przed śmiercią spadkodawcy. Osoby Uprawnione do zachowku mogą żądać zapłaty od osób, które nabyły prawa do spadku.

Zachowek (definicja) – instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn. Oznacza on wartość wyrażoną w pieniądzu, obliczoną w sposób określony szczegółowo w kodeksie cywilnym, w oparciu przede wszystkim o wartość aktywów i pasywów spadku oraz niektórych darowizn dokonanych przez spadkodawcę, która musi przypaść osobom uprawnionym, należącym do najbliższej rodziny spadkodawcy.

Może on zostać pokryty przez powołanie do dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe), zapis windykacyjny albo darowiznę. W wypadku, gdy uprawniony nie otrzymał zachowku w takiej postaci, może on zażądać od spadkobierców (a w pewnych sytuacjach także od zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych) - świadczenia pieniężnego służącego uzupełnieniu tego roszczenia.

Obowiązek zapłaty

Obowiązek zapłaty powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na założeniu, że każda osoba w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia przynajmniej części majątku swoim najbliższym. A tymczasem zdarza się, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Ta instytucja ma zatem zabezpieczyć interesy najbliższych zmarłemu osób, pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Zachowek Bolechowice i okolice

Pomagamy w uzyskaniu zachowku, sprawach spadkowych majątkowych i rozwodowych. Zadzwoń.

Kto jest uprawniony do spadku? Zasady dziedziczenia

Z mocy prawa osobami uprawnionymi do spadku w pierwszej kolejności są zstępni, czyli dzieci spadkodawcy i małżonek, którzy dziedziczą majątek w równych częściach z zastrzeżeniem, że część jaka przypada małżonkowi nie może być niższa od ¼ całości spadku. Gdy brak zstępnych, do spadku mają prawo małżonek i jego rodzice. W takiej sytuacji rodzice zmarłego mogą ubiegać się o zachowek.

Komu przysługuje zachowek?
Kto jest osobą uprawnioną?

Artykuł 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego określa szczegółowo osoby, które zostały uprawnione do jego uzyskania. Są to przede wszystkim wszyscy spadkobiercy, którzy nabywają prawo do spadku z zgodnie z ustawą z grupy pierwszej, a w przypdaku ich braku - z grupy drugiej, to jest:
1. każdy zstępny, czyli kolejni potomkowie tej samej osoby, to jest dzieci, wnuki, prawnuki, itd.
2. małżonek osoby zmarłej
3. rodzice osoby zmarłej, ale jedynie w sytuacji gdy brak jest dzieci spadkodawcy.

Z kolei do grupy zstępnych dzieci prawo spadkowe zalicza:
1. wszystkich naturalnych potomków spadkodawcy
2. dzieci, które są przysposobione (adoptowane) przez spadkodawcę
3. dzieci, które zostały uznane przez spadkodawce jako własne
4. wszystkie dzieci pozamałżeńskie spadkodawcy.

Komu nie przysługuje zachowek?
Kto nie jest uprawniony do zachowku?

Prawo do zachowku nie przysługuje tymże osobom:
- spadkobiercy, którzy odrzucili spadek
- wszyscy wydziedziczeni w testamencie
- dalsi krewni (zięć, synowa, teściowie)
- osob, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia
- małżonek, który pozostaje w separacji w chwili śmierci spadkodawcy
- małżonek, wobec którego spadkodawca wniósł pozew o rozwód z orzeczeniem jego wyłącznej winy
- osoby uprawnione do zachowku, które wcześniej otrzymały od spadkodawcy darowizny o wartości co najmniej równej kwocie należnego im zachowku.

Jaka jest kwota zachowku? Forma zapłaty.

Kwota ta najczęściej wypłacana jest w gotówce. Jej wysokość uzależniona jest od części majątku, która przypadałaby spadkobiercy gdyby dziedziczył ustawowo. Osobom uprawnionym do zachowku należy się 1/2 przynależnego im udziału. Niepełnoletnie dzieci z kolei (w momencie otwarcia spadku) oraz osoby trwale niezdolne do pracy uzyskają 2/3 należnego udziału. Aby poznać szczegóły warto odwołać się do prawa spadkowego, art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. Do zapłaty tego roszczenia są zobowiązani pozostali spadkobiercy bądź osoby, którym testator zapisał majątek albo jego część. W związku z tym, w sytuacji kiedy uprawnione osoby zażądają zapłaty roszczenia, dla większości spadkobierców otrzymany spadek może stanowić pewien kłopot, bowiem zazwyczaj spadek stanowią nieruchomości lub inne prawa, które trudno jest szybko spieniężyć.

Granice wydziedziczenia

Prawo do zachowku przysługuje uprawnionemu ze względu na wyjątkowy, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący pomiędzy nim a spadkodawcą i w zasadzie służy realizacji obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych. Z tych właśnie względów instytucja zachowku a także wynikające z niej uprawnienia dla spadkobierców ustawowych mogą ograniczać zasadę swobody testowania i prawo spadkodawcy do całkowicie dowolnego dysponowania swoim majątkiem pomijając osóby najbliższe.[1] W kodeksie cywilnym przewidziana jest jednak możliwość wydziedziczenia, czyli pozbawienia przez spadkodawcę, jego zstępnych, małżonka lub rodziców uprawnienia do zachowku.

Spadkodawca ma możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku tylko w przewidzianych przez ustawodawcę sytuacjach. Po pierwsze wydziedziczyć można uprawnionego do zachowku, który wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Kolejną przyczyną może być dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci bądź też uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Trzeba pamiętać, że wydziedziczenie okaże się nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika bezpośrednio z treści testamentu, nawet gdyby faktycznie taka przyczyna wydziedziczenia zachodziła w rzeczywistości. Dlatego też tak ważne jest precyzyjne formułowanie zawartości testamentu. Spadkodawca bowiem powinien opisać dokładnie przykłady zachowania albo czynności uprawnionego do zachowku bądź ich brak, które jego zdaniem pozbawiają udziału w spadku. Testament niezawierający jakichkolwiek istotnych zarzutów wobec uprawnionego do zachowku czy też opisów jego niestosownych zachowań, nawet jeśli posiada formą notarialną, nie będzie skuteczną podstawy do wydziedziczenia. Nie jest wystarczające zatem samo posłużenie się przez spadkodawcę sformułowaniem, że uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez wskazania rodzaju tych obowiązków.[2]

Ustawodawca ograniczył spadkodawcę ponadto w ten sposób, że odebrał mu możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Wówczas wydziedziczenie zawarte już wcześniej w testamencie będzie bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło.[3] Dotyczy to nawet sytuacji, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych, wystarczy bowiem, że miał dostateczne rozeznanie. Spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, może w celu ochrony innego interesu prawnego - żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.[4]

Zachowek Bolechowice i okolice
Zadzwoń! Pomagamy w uzyskaniu zachowku

Dochodzenie zachowku jest czynnością skompilowaną. Z powodu zawiłych i często trudnych do oszacowania roszczeń, dochodzenie zachowku wymaga dużej i wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej, sporego nakładu pracy, czasu i środków, koniecznych do ustalenia składników majątku, ich wartości oraz przysługujących praw. Gdy majątek jest naprawdę spory, a zainteresowanych podziałem jest wielu spadkobierców, to wykonanie postępowania spadkowego staje się emocjonującym i wymagającym zadaniem. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy dobrego prawnika od spraw majątkowych, który pomoże rozwiązać wszelkie spory i zadba w należyty sposób zadba o interesy osób uprawnionych do zachowku.

---

[1] Wyrok SA w Warszawie z 27.10.2009 r., sygn. akt VI ACa 376/09, Legalis
[2] Wyrok SA w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, Legalis
[3] Uchwała SN – IC z 14.06.1971 r., sygn. akt III CZP 24/71, Legalis
[4] Wyrok SN – IC z 09.12.1974 r., sygn. akt I CR 873/74, Legalis